Eiken en beuken

Koningin

Op school hebben we geleerd dat eiken en beuken eenhuizig zijn, d.w.z. op elke boom zitten zowel vrouwelijke bloemen als mannelijke bloemen.  Technisch gesproken kunnen we dus niet stellen dat beuken vrouwelijk zijn en eiken mannelijk.  Maar op deze site gaat het om karakter. De beuk wordt de koningin van het woud genoemd. Beuken zijn vrouwelijk omdat ze gracieus zijn, zowel in de vorm van de hele boom als de vorm van een blaadje. Beuken hebben een gladde stam. De kroon is breed en dicht,  aan de voet van de boom voel je je beschut.  Met haar nootjes voedt ze de dieren. Wijsheid is ook een eigenschap van de beuk.

Links een vrouwelijke beuk bij Huize Den Bergh bij Dalfsen.  Rechts de Mariabeuk op landgoed Molencaten bij Hattem

Koning

De eik is de koning van het woud.  De eik straalt kracht uit, de schors is ruw en de boom is grillig van vorm. De eikenbossen waren heilig voor de Germanen. De eik werd vereerd, eronder werd recht gesproken.

Beuken

De schors van de beuk is gevoelig voor de zon. Door de waaiervormige groei van de zijtakken beschermt de beuk haar stam tegen direct zonlicht. Als er een beuk in een laan wegvalt dan zijn de bomen ernaast onbeschermd. Door de felle zon barst de schors en valt de boom ten prooi aan rot en schimmels zodat de boom uiteindelijk komt te overlijden. Bij een beuk gaat dat vrij snel. Op die manier kan een hele bomenrij afsterven. Soms wordt er jute om de stam gewikkeld om de boom te beschermen tegen direct zonlicht.

Beuken worden niet zo oud. Tweehonderd jaar is al erg oud voor een beuk. Driehonderd jaar is een zeldzaamheid. Het hout is hard maar niet duurzaam.  Ze sterven sneller dan eiken.

De wortels van de beuk gaan niet diep en spreiden zich ver. Waar het zand door erosie wegspoelt wordt dat mooi zichtbaar zoals bij deze beuk in het Wilbrinksbos bij Voorthuizen. Echt leuk voor de beuk is dit niet. Omdat de wortels dicht aan de oppervlakte liggen kan een kleine verandering in de grondwaterstand al fataal voor de boom zijn. Zolang de boom nog groeit en het zand niet te snel wegspoelt blijven de wortels zich vertakken in de grond.  Bij een beuk kan dus de directe omgeving maar beter vrijblijven van bestrating. De cirkel rond de stam ter grootte van de kroon van de boom wordt de boomspiegel genoemd. Wortels zitten dan wel in de grond maar lucht hebben ze ook nodig. Dus bestrating is niet gewenst en zelfs het ophogen van de grond kan de dood van de boom tot gevolg hebben. Natuurlijk is er een verschil in gevoeligheid per boomsoort. Als stadsboom is de beuk dus minder geschikt maar de plataan bijvoorbeeld wel.

Op oude kerkhoven staan vaak ook oude bomen. Voorbeelden zijn te vinden in Deventer en in Utrecht. Een treurbeuk is een soort die je zou verwachten op een kerkhof. Wacht op passende weersomstandigheden en het plaatje is compleet. Deze treurbeuk staat in Vilsteren.

Een andere bijzondere beuk is de haagbeuk. Je kunt hem in een haag zetten en telkens snoeien, maar je kunt hem ook zijn gang laten gaan, zoals hier bij havezate "de Haere" bij Olst.  Een boom die goed zou passen in een sprookjesbos. Loop de zandweg rechts van het huis op en je ziet hem staan, aan het water. Meer info is te vinden op de website van havezate De Haere.

Eiken

Van de eikenfamilie komt de zomereik in Nederland het meest voor. De wintereik komt weinig voor. Het verschil tussen deze twee soorten is o.a. te zien aan het blad. Bij de wintereik zit er een steeltje aan die veel langer is dan het steeltje van een blad van de zomereik. Ezelsbruggetje is de letter "o" die in de naam "zomereik" zit en ook in het woordje "kort".  Aan de eikels kun je het ook zien maar dan moet je het ezelsbruggetje juist weer vergeten want die werkt dan andersom. De eikels van een zomereik zitten vast met een steeltje en de eikels van de wintereik hebben geen steeltje.

De Amerikaanse eik komt in Nederland vrij veel voor. De stam is gladder, de takken minder grillig en de bladeren zijn groter en getand.

Echt oude eiken zijn er niet in Nederland. De oudste eik is waarschijnlijk de Kroezeboom bij Fleringen. De leeftijd van deze boom wordt geschat op 500 jaar. Omdat oude bomen hol zijn is de exacte leeftijd moeilijk in te schatten. De omvang zegt niet zo heel veel omdat de locatie en bodem een grote rol speelt in de groeisnelheid. Door bomen met elkaar te vergelijken en met vroegere gegevens van de boom (voor zover bekend) komt men tot een leeftijdsindicatie.

In de landen om ons heen zijn eiken te vinden die wel twee keer zo oud zijn en groter in omvang. Nederland stelt als bomenland niet zoveel voor. Maar toch zijn er hier nog genoeg indrukwekkende bomen te vinden.

 Links een zomereik bij de es van Eerde (tussen Ommen en Den Ham). De omtrek in 2007 was 4,55 meter maar ondanks dat staat hij niet in het bomenregister van de bomenstichting (lijst van 2008).  Dat geldt trouwens voor wel meer bomen in deze omgeving. Wel op die lijst staat de zomereik hieronder. Die staat in het buurtschap Venneberg, tussen Dalfsen en Lemelerveld, aan de Kortersweg. Nog geen 200 jaar oud en maar 3,80 meter omtrek maar wel mooi. Als een bonsai staat hij daar te pronken.


        

Dit zijn twee zomereiken in een weiland van Landgoed Schuilenburg bij Hellendoorn. Omvang en leeftijd zijn (bij mij) niet bekend.





         

terug naar boven